خانهنقش زن ها در سینمای ابرقهرمانی | چرا سینمای کامیکی به قهرمانان زن نیاز داره؟
چند روز پیش یه مسئله ای ذهنمو درگیر کرده بود، داشتم به کامنتای پیج جواب میدادم که متوجه یه گارد عجیبی نسبت به شخصیتای زن در فیلم های کامیکی شدم، اینجا با این مطلب میخوام براتون مشخص کنم که این نظرات منفی تکراری و همیشگی که درباره فیلم هایی با نقش اول مونث میاد ریشه شون از کجا شروع شده و دلیلش چیه؟ با اسپایدروینگ همراه باشید
دیسی همیشه در تاریخ زودتر از کمپانی های رقیب انجام کاری رو استارت میزده، این شامل ساخت یک دنیای سینمایی گسترده و به هم پیوسته هم میشه؛ درواقع اولین دنیای “سینمایی” منسجم دیسی با فیلم Superman 1978 با بازی کریستوفر ریو شروع شد و بعد از ساخته شدن سه فیلم اختصاصی از این شخصیت، نوبت به این رسیده بود که دختر عموی دوست داشتنی کلارک کنت وارد داستان بشه، به همین خاطر در سال 1984 فیلم اختصاصی سوپرگرل با بازی خانم هلن اسلیتر ساخته شد، این فیلم که در تاریخ 28 تیر 1363 اکران شد اولین فیلم کامیکی و ابرقهرمانی در تاریخ بود که نقش اولش زن بود، دومین فیلم هم Sheena نام داشت که یک ماه بعد یعنی در تاریخ 26 مرداد همون سال اکران شد و برای اولین بار نه تنها یکی بلکه دو فیلم ابرقهرمانی روی مرده سینماها رفت که نقش اولشون زن بودن، البته قبل از اون هم سریال هایی بودن که نقش اولشون مونث بود ولی الان مقصودمون فقط سینماست.
هرچند که فیلم دوم که مربوط به دنیای تارزان میشد ضعیف بود و این روز ها خیلی بعیده که کسی حتی اسم این اثر رو یادش بیاد! در همین راستا فیلم سوپرگرل هم حواشی زیادی داشت از جمله اینکه کریستوفر ریو بازیگر نقش سوپرمن به دلیل زیاده روی در بار کمدی این فیلم حاضر نشد نقش سوپرمن رو در کنار سوپرگرل جدید بازی کنه و از ایفای نقش در این فیلم کناره گیری کرد!
بعد از اون مدت ها گذشت و رسیدیم به دنیاهای سینمایی مدرن مارول و دیسی تا اینجا ما فیلم هایی مثل Elektra رو در سال 2005 از مارول داشتیم که دنباله فیلم Daredevil بن افلک بود اما امروزه هردوی این فیلم ها جزو ضعیف ترین اثار کمیکی به حساب میان، تا اینکه در سال 2010 فیلم واندروومن و در سال 2014 فیلم کاپیتان مارول معرفی شدند، اولین فیلم های MCU و DCEU با نقش اول زن!
فیلم Wonder Woman 2017 یکی از بهترین فیلم های دنیای جدید دیسی بود و موفقیت های زیادی رو در بر داشت، طوری که بلافاصله ساخت دنباله این فیلم تایید شد، در پی اون هم فیلم Captain Marvel 2019 تونست با فروش 1.131$ میلیارد دلاری رکورد فروش رو بشکنه و تبدیل به اولین فیلم ابرقهرمانی با نقش اول زن بشه که از مرز یک میلیارد دلار عبور میکنه! پس مشکل کجاست؟ این همه انتقاد از کجا میاد؟
برگردیم سر موضوعی که از اول دربارش حرف زدم، کامنت ها و نظرات منفی مخاطبای عام. یک حس پیش فرضی که در خیلیا وجود داره اینه که شخصیت زن نباید قدرتش از شخصیت های مرد بیشتر باشه، دلایلی هم که برای این استدلال مطرح میکنن توانایی فیزیکی و از این قبیل مسائله، آیا درسته؟ عقل سلیم که میگه خیر! ما داریم درباره یه دنیای فیکشنال و تخیلی حرف میزنیم، احمقانه ترین برداشت اینه که از یه دنیای تخیلی انتظار وفادار بودن به یه سری مسائل دنیای واقعی رو داشته باشیم! ما داریم درباره دنیایی صحبت میکنیم که توش یه ابرسرباز با دست خالی هلیکوپتر درحال پرواز رو نگه میداره، یه دکتر تبدیل به یه هیولای سبز میشه، یه مرد معمولی با لباس آهنی تو فضا پرواز میکنه و سالی دو بار یه خدای فضایی با رعد و برق میره نیویورک و پیتزا و آبجو میخوره! معلومه که از این دنیا انتظار نداریم مثل دنیای واقعی باشه چون جذاب ترین بخش سینمای ابرقهرمانی هنجارشکنی و غیر منتظره بودنشه!
مشکل این دسته از مخاطبین قطعا “منطق” و “وفادار نبودن به دنیای واقعی” نیست، مشکل اینه که اون قدرتی که قبلا مرد ها در فیلم ها داشتن رو زنان نباید داشته باشن. چرا؟ چون این دسته از مخاطبین دربرابرشون احساس ضعف میکنن و دلشون نمیخواد یه زن شخصیت قوی تری داشته باشه، این از دیدگاهی ریشه میگیره که به برابری جنسیتی اعتقاد نداره و از دیدش شخصیت مذکر همیشه بر شخصیت مونث چه از دید قدرت چه از دید هوش و کاربردی بودن برتری داره و در تمام فیلم ها زن ها باید نقشی مثل بلک ویدو در فیلم های Avengers رو داشته باشه، بین اطرافیانش ضعیف ترین باشه و هرگز توجه خاصی بهش نشه، اگه اوضاع اینطوری باشه این دسته از مخاطبین شاد و خوشحال میشن و حتی اگه بدترین فیلم تاریخ رو نشونشون بدی با خوشحالی و شوق ازش لذت میبرن..!
مشکل بزرگی که ریشه در فرهنگ جامعه امروزی داره، اگه توجه کرده باشید در پاراگراف بالا تاکید زیادی روی جمله “بخشی از مخاطبین” داشتم، چون مخاطب این ژانر به این درک رسیده که زن ستیزی کار اشتباهیه و با نگاه زن ستیزانه نباید هیج اثری رو قضاوت کرد، اما برعکس افرادی که معمولا در نوستالژی فیلم های قدیمی (و در واقعیت معمولا در فرهنگ های منسوخ شده) گیر افتادن نمیتونن با تغییر و پیشرفت کنار بیان و این یه واقعیت تلخه که نه تنها در جامعه ما بلکه در سراسر دنیا مطرحه، دلیل ساخته شدن فیلم های این‌چنینی هم ریشه در همین فرهنگ نادرست داره، این نوع فیلم ها ساخته میشن تا دیدگاه متفاوتی رو به مخاطب بدن تا بتونه چشمش رو روی دنیای واقعی باز تر کنه و نگاه عادلانه تری داشته باشه

برای مثال فیلم Barbie به عنوان یه اثر اصطلاحا “فمینیستی” در جامعه ازش نام برده میشه، عروسک باربی در دهه های ابتدایی خلقش برای نشون دادن یه ایده آل بدون نقص از دختران و زن ها ساخته شد و در زمان خودش موفقیت عظیمی بود، اما همونطور که روز ها میگذرن و بعد از تاریکی فردا فرا میرسه، فرهنگ سازی ای که توسط باربی در دهه پنجاه میلادی شکل گرفته بود دیگه در دنیای مدرن جایی نداشت، فیلم باربی درواقع یک ری‌برندینگ موفق از عروسک باربی بود تا نشون بده که برند “باربی” زیر سایه نگاه ابزاری به زن ها نیست و چیزی فراتر از اونه، حالا اینجاست که شما به عنوان مخاطب کاملا این حق رو دارید که عاشق این فیلم بشید یا ازش نفرت داشته باشید، اما اگه نگاهی بی طرفانه به Barbie فارق از پیام هایی که میخواد به مخاطب برسونه داشته باشیم، این فیلم از نظر سینمایی یه اثر فوق العاده و قویه و فیلمی با کیفیت مشابهش در سالهای اخیر خیلی کم ساخته شده!
اما همچنان این کاملا دست من و شمای مخاطبه که ببینیم چه احساسی نسبت به این فیلم داریم و نظرمون درباره پیام اخلاقی و هدف ساختش چیه، نظرات قطعا متفاوتن و همشون میتونن تا حد زیادی قابل احترام باشن، اما مشکل از جاییه که تنها دلیل مخالفتمون با یه فیلم زن بودن شخصیت یا شخصیت های اصلی اون فیلمه..
فیلم The Marvels آخرین اثر اکرانی مارول در سال 2023 بود و به کم فروش ترین فیلم تاریخ MCU تبدیل شد، اون دسته از مخاطبین عام که دربارش بهتون توضیح دادم در این شرایط سپر حق به جانب بودن رو برمیداره و با شمشیری که روش نوشته “فمینیسم دنیا رو نابود کرده” و “مارول بعد از اندگیم تموم شد” به جنگ با این اثر میپردازه، فارق از اینکه بدونه دلیل شکست و موفقیت یک فیلم اصلا در این چهارچوب ها معنا پیدا نمیکنه!
فیلم د مارولز شکست خورد چون ایرادات فنی، داستانی، بازیگری و هزاران ایراد ریز و درشت دیگه داشت، میدونین بزرگترین مشکل سرویس های استریمی چیه؟ اینکه نمیتونن مستقیم به مخاطب یه آمار کلی درباره بازدید ها و سودآوری ای که اون سریال داشته ارائه بدن، از طرف دیگه ما سریال Echo رو داریم که جالبه بدونید بعد از پخش این سریال (که هیچ پیش نیازی نداشت!) بازدید و سود آوری سریال های Daredevil و Hawkeye به طرز فوق العاده ای رشد داشت، طوری که خود مارول این موضوع رو مطرح کرد! این یعنی یه سریال مارولی با شخصیت اصلی زن که ناشنوا و لال بود تونسته علاوه بر موفقیت خودش، به موفقیت سریال های دیگه هم کمک کنه! اما همچنان اون عده معتقدن شخصیت اصلی زن داره به سینما آسیب میرسونه! بهم اعتماد کنید زن ستیز نبودن بهترین راه برای خارج شدن از ماتریکسه D: کلا سعی کنید تو زندگی با چیزی در جدل و ستیز نباشید اینجوری زندگی خیلی راحت تر میشه.
مشکلی که The Marvels داشت بازیگر های ضعیف بود، چه از ویلن بگیر چه از خود کاپیتان مارول و مانیکا رمبو این یه مسئله غیرقابل انکاره که بخش بازیگری این فیلم یکی از دلایل شکستش بود، همین خودش به کلی ایدئولوژی اون دسته از افراد رو نقص میکنه چرا که فیلم باربی پرفروش ترین فیلم سال 2023 بود و بیشتر از یک میلیارد دلار در جهان فروش داشت و بخش مهمی از این موضوع برمیگرده به بازیگری خارق العاله مارگو رابی
پس یادتون باشه هربار که خواستید از جمله های فوق کلیشه ای “فمینیسم گند زده به دنیا” و “مارول بعد از اندگیم تموم شد” با خودتون فکر کنید این جمله ها رو از کجا شنیدین؟ من میدونم، از رسانه های فارسی ای که شخصا ندیدم کاری جز کوبیدن آثار کامیک بوکی انجام داده باشن، پس میدونیم که این جملات تکراری از کجا نشئات میگیرن، اگه با اثری حال نکردیم، حالا هرچیزی که بود فیلم یا سریال یا هرچیز جدید یا قدیمی ای که دیدیم، اگه باهاش حال نکردیم دنبال دلایل منطقی ای بگردیم که خودمون موقع تماشا کردن متوجهش شدیم، این خیلی بهتر از اینه که دلایل دیگران رو تکرار کنیم و جایی برای خلاقیت در ذهن خودمون باز نذاریم 🙂
بیاین دفعه بعد که خواستیم از فیلمیبا نقش اول زن انتقاد کنیم اینو از خودمون بپرسیم که “اگه نقش اولش مرد بود باز هم این ایراد رو از فیلم میگرفتم؟” و “اگه نقش اول یه بازیگر زن بهتر بود بازم این ایراد رو میگرفتم؟” و بعد با توجه به جوابتون به این دوتا سوال انتقادتون رو پیش خودتون ارزیابی کنید، باور کنید اینجوری دیدگاه باز تر و خلاقانه تری به فیلم ها و سریال هایی که میبینید پیدا میکنید!
امیدوارم از مطالعه این مطلب لذت برده باشید، حتما نظراتتون رو باهامون به اشتراک بذارید
همچنین میتونید با دنبال کردن رسانه اسپایدروینگ در بقیه شبکه های اجتماعی از تازه ترین اخبار، مقالات، تئوری ها و بررسی های دنیای کامیک و سرگرمی مطلع بشید:
